SOSYAL BİLİMLER LİSESİ

   (19 Mayıs Atatürk'ü Anma Gençlik ve Spor Bayramı'nın 92. yılı herkese kutlu olsun!)

   Projelere devam ediyoruz. Bugün, İbrahim Tanrıverdi Sosyal Bilimler Lisesi'ndeyiz. Doktora tezi niteliğinde bir çalışmayı paylaşacağım. Tarihe ve Türk siyasetine tanıklık eden bir çalışma bu çalışma. Çok Partili Hayata Geçiş Sürecinde Hükûmet ve Muhalefet İlikileri. [Samsun Örneği (1924-1950)] Projelerinde böyle cidi bir konuyu ele almışlar. Ciddi ve planlı çalışmalarla da zenginlik katmışlar çalışmalarına.

PROJENİN AMACI

   Yaptığımız araştırma ve incelemelerde 1924-1950 arasında Samsun'da siyasi hayata yönelik bir çalışma yapılmadığını gözlemledik. Cumhuriyet Arşivi başta olmak üzere pek çok kaynağı tarayarak geliştirdik çalışmamızı. Amaçlarımızı sıralayalım:

   *Kültürümüzün bir parçası olan şehir siyasi hayatının incelenmesi.

…*Samsun'da demokratikleşme sürecini anlamak.

   *Gençlerin demokrasi ve siyasi hayata ilgisini çekmek.

   *Siyasi tecrübelerden faydalanarak gelecek siyasi hayatımıza yön verebilmek.

   *Samsun siyasi hayatına yön veren büyüklerimizin hatırlanmasını sağlamak.

   *Samsun'dan yola çıkarak dönemin Türkiye'sini algılamak.

   *Gençlerin siyasi hayata katılımını sağlamak amacıyla farkındalık oluşturmaktır.

YÖNTEM

   *Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi'nde inceleme yapılması.

   *TBMM kütüphanesinde çalışılması, zabıt ceridelerinin incelenmesi ve kaynak taraması yapılması.

   *Millî kütüphanede Samsun gazeteleri ve kaynak incelemesi.

   *Samsun Halk, AKM ve OMÜ Kütüphanelerinde kaynak taraması.

   *Nevzat Onmuş'un arşivinin incelenmesi.

   *Seçmenlerle mülakat yapılması.

   *Projenin yazımı.

BULGULAR

Samsun'da Çok Partili Hayata Geçiş Süreci (1924-1945)

   Çok partili hayata geçişin ilk denemesi Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ile yapıldı. Samsun'da TCF teşkilatını kurmak üzere Ziya HURŞİT görevlendirildi (Yeşil, 2002:243). İkinci deneme Serbest Fırka ile yapıldı. SCF Samsun şubesi 1930 Eylülünde kuruldu. Şubenin başına Aksi Sada gazetesi sahibi Mustafa Şefik Avni Bey getirildi (Yarın, 22.09.1930). Samsun mebusu Emin vb. muhalifler de partiye katıldı. Fırkanın merkezi Samsun Palas Oteli'ydi.

Samsun'da Çok Partili Hayat (1945-1950)

Samsun'da Şubesi Bulunan Partiler

Cumhuriyet Halk Fırkası: 1923'te kurulan CHP, her il, ilçe ve köylere kadar teşkilatlanmıştı.CHP, Halkevlerinin de desteğiyle Samsun'da çok güçlüdür. Samsun'da ocak sayısı 729'dur (Altun, 206:120).
Demokrat Parti: DP ilk şubesini Samsun'da açtı (1 Şubat 1946). İlk başkanı Emekli Albay Şefik Avni ÖZÜDOĞRU'dur (Bilici, 2009:97). Süleyman BAKAN, Avni MUSAOĞLU, Fuat GÜMBÜL, Kerim Ali ÇÖRTÜK, Hamit Erip KENBER ve Cemal BULAK 8 Şubat 1946'da Avni ÖZÜDOĞRU'yu başkan seçmişlerdi.
Liberal Demokrat Parti:
Millî Kalkınma Partisi: MKP Samsun'da pek kabul görmemiştir.
Millet Partisi: CHP ve DP'den sonra 3. büyük partidir.
Türkiye Sosyalist Partisi:
Hükûmetin (CHP) Partilere Karşı Tutumu

Muhalefet partilerinin teşkilatları ve üye sayıları CHP tarafından takip edilmiştir.
İki partiye üye olanlar ihraç edilmiştir.
Muhalefet partilerinin icraatları ihbar edilmiş, miting ve kongreleri takip edilmiştir.
Samsun'da ileri gelen şahısların, memur ve mülki amirlerin politik eğilimleri incelenmiştir. Başlıklar böyle devam ediyor.
SONUÇ

   Demokrat Parti'nin faaliyetleri CHP'yi endişelendirmiştir. Bazı CHP'li yöneticilerin CHP'den yana değil de DP'den yana olması hükûmeti onları takibe zorlamıştır. Demokrasinin bir sonucu olarak 1946'da Samsun valisi olan Rüknettin NASUHİOĞLU 1950 seçimlerinde DP'den vekil seçilmiş, İçişleri ve Adalet Bakanlığı yapmıştır. 1950 seçimlerinde açık oy, gizli sayım yerine gizli oy, açık sayım usulü gelmiş, seçimler yargı güvencesi altına alınmış ve seçimlerin güvenilirliği artırılmıştır.

   Porjenin ben sadece başlıklarını yansıtabildim. Geniş bilgi almak isteyenler SBL'ye başvurabilir. Projeyi kitaplaştıracağını beklediğim Müdür Sn. Cengiz ÇETİNKAYA'ya, danışman Civan ÇELİK'e ve projenin mimarları olan Buse SARI-Merve ÖZMAN'a teşekkürler ederek yazımı sonlandırıyorum. Hoşça kalınız.