Yaratıcının rızasını kazanmaya yönelik her söz ve fiil iyiliktir. Allaha itaat, insanlara adalet, canlılara marhametle yaklaşmak; kulluktur ve böylesi kul; Kâmil Mü'min'dir. Müslümanın tarifinde diğer insanlara karşı yaptığı iyilik belirleyicidir.
Kullar arasındaki iletişim iyilikle karşılık bulduğunda o toplum huzurlu olur. Diğer insanlar için iyilik talebinde bulunmak hatta düşünmek bile Allah'a itaattir. Aksi durum olan; insanlara hasetlik etmek Allahın taksimatına muhalefet etmektir ki, kötü insanın en belirgin özelliğidir.
Her insanın diğer insan için yapacağı iyilik vardır. El ve dil, kalp ve zihin; iyilik yapmak için, iyi insanlara hizmet eder. Güzel söz, faydalı hareket; diğer insana mutluluk verecektir. Bu durum; hem alana, hem de verene fazilet kazandıracaktır. Allah c.c. Her şeyi görendir. Allah için, Allah'ın yarattığı bir canlıya yardımcı olmak, Allaha kulluğun en güzel örneğidir.
İyiliği emretmek kötülükten sakındırmak da iyilik yapmaktır ki tüm müslümanlar bu konuda esasen sorumludur. İyi insan olmak, sadece kendisine iyi olmakla sınırlı değildir. Diğer bir ifadeyle; faydası da zararı da olmayan kimse iyi insan sayılamaz o insan nötürdür ve İslâm o gibi insana değer de biçmez.
Ali İmran suresi 104.ayatte; "İçinizden, insanları hayra çağıracak, iyiliği emredecek, kötülükten alıkoyacak bir topluluk bulunsun. İşte onlar kurtuluşa erenlerdir" buyurarak iyi insanın tarifini yapmıştır.
Aynı surenin 110.ayetinde de; "Siz insanlık için meydana çıkmış en hayırlı bir ümmetsiniz; iyiliği emreder, fenalıktan alıkorsunuz ve Allah'a imanınızda devam edersiniz" buyurmuştur.
Maude suresi 2.ayette; "İyiliği emretmek ve fenalıktan sakınmak hususunda birbirinizle yardımlaşın, günah islemek ve düşmanlık yapmakta yardımlaşmayın. Allah'tan korkun, çünkü Allah'ın azabı çok şiddetlidir" buyurularak; iyilikle kötülüğün süreç ve sonuçlarına işaret edilmiştir.
Tevbe suresi 71.ayette de; "Mümin erkeklerle mümin kadınlar birbirinin yardımcılarıdır. İyiliği emreder, fenalıktan alıkorlar, namazı gereği üzere kılarlar, zekâtı verirler. Allah ve Resulune itaat ederler" bilgisi verilerek iyi insanın modeli sunulmuştur.
Üstelik iyilik yapmak kişinin kendi faziletini arttırmasıdır. Bu durum casiye suresi 15.ayette; "Bir kimse iyi bir iş işlerse faydası kendisinedir" ilahi mesajıyla bildirilmiştir. Kişinin kendine hizmetinden, en küçük varlığa merhametine kadar her güzel ve faydalı işlemler iyiliktir. Karşılığı da; günahların affına vesile olması ve cennet sermayesidir.
Peygamberimizin bu konudaki tarifi çok nettir. Allah Resulu buyurdular ki; "Ümmetimin iyi ve kötü bütün amelleri bana gösterildi. İyi amellerin içinde, eziyet verecek şeyin yoldan kaldırılması da vardı. Mescidin kirletilmesi ve o hâliyle bırakılmasını da kötü ve çirkin ameller arasında gördüm. Kardeşini güleryüzle karşılamaktan ibaret bile olsa hiç bir iyiliği hor görme."
İnsanların iyisiyle kötüsüne aynı değer verilmez. İyi insan; faydalı, kötü insan; zararlıdır. Nötr insan; zararı da faydası da olmayandır. Değerli olan insan; faydalı olan iyi insandır. Kötü insana değer vermek; iyi insanların iyilikten soğumasına neden olacağı gibi kötü insanların kötülük duygularını arttırır.
Nötr insan da; İslâmın iyi diye tarif ettiği insan değildir. Esas olan; insanlara faydalı olmaktır ki, böylesi insan değerlidir ve değer verilmeyi de hak edendir. İyi insan her zaman takdir edilmeli, kötü insana da iyilik öğretilmelidir.
İyi insanlar ölümünden sonra bile rahmet ve minnetle, kötü insanlar da lanet ve ihanetle anılacaklardır. Nemrutla Hz. İbrahim, Firavunla Hz. Musa kıssalarında, kötü ile iyi; sonuçlarıyla birlikte insanlığa örnek olarak sunulmuştur.
Güzel sözün ve eylemin sahibi olmak; ölümden sonra yaşamaktır. Amel defterinin açık kalmasını sağlamaktır. İyi insan olmak kolay değilama fazileti yüksek bir değerdir. İnsanlar nezdinde itibar gören kişi Allah katında da değerlidir. İyilik yapan kişi iyi insandır. Bu insan; insanlar arasında itibarlı, Allah katında faziletlidir.