Sri Lanka, İngiltere'den bağımsızlığını kazandığı 1948 yılından bu yana en büyük ekonomik krizle karşı karşıya. Ülke Mayıs ayında tarihinde ilk kez temerrüde düştü.

51 milyar dolarlık borcunu ödeyemeyecek hale gelen Sri Lanka'nın Uluslararası Para Fonu (IMF) ile görüşmeleri ise sonuçsuz kaldı. IMF, görüşmelerin devam edeceğini açıkladı; ancak borç krizine sürüklenen ülke ile henüz bir kredi anlaşması imzalanmış değil.

Sri Lanka Başbakanı Ranil Wickremesinghe, geçen hafta ülke ekonomisinin tamamen çöktüğünü ve acilen uluslararası desteğe ihtiyaç olduğunu söyledi. En büyük alacaklısı Çin olan Sri Lanka'nın Hindistan'a borçları da artıyor. Sri Lanka ekonomisi; Covid pandemisi, Rusya'nın Ukrayna'yı işgaliyle birlikte yükselen enerji fiyatları ve popülist vergi indirimleri sonrasında krize girdi. Amerikan doları yüzünden, ekonomisi ve ülke parası çöken ülkeler, zorunlu olarak, bir başka para sistemine geçecektir.

Birçok ülke, dolar yüzünden fazla fakirleşmiş, yerli para değersizleşmiş, çalışan nüfuz fakirleşmiş ülkeler kaosun eşiğine gelmiştir. Şifreli paraların çıkması, bazı ülkelerde yasal, yasal para konumuna yükselmesinin sebebi; dolardır.

Açıklanması gereken birçok ekonomik arka plan var. Derdim şifreli para meselesi değildir.
Amerika’nın Afganistan rezaleti sonrası, petro-dolar ve doların rezerv para olması durumunun, gittikçe kötüleştiği konusunda, görüş bildiren Amerikalı ekonomistler oldu. Olmaya da devam ediyor.
Petro-doların, petro-yuan ya da petro-ruble olması gibi konular öne çıktı. Ya da Çin ve Rusya arasındaki stratejik birliğin ortaya koyacağı sonuca göre yeni bir para sistemi olacaktır.

Amerikan hükümeti, 1971-72 yılları içinde, Amerikan dolarının arkasına altın koyamayınca, altın fiyatları birdenbire çok arttı. ABD hükümeti, Suudi Arabistan ile bir anlaşma yaptı. 1972 yılından beri Suudi Arabistan petrolü dolar ile satılmaktadır. Yani Amerikan dolarının arkasında sadece petrol vardır. Doların teminatı; Amerikan devleti değil, Arap petrolüdür. Araplar Amerikan doları için vardırlar.

Suudi Arabistan ile yapılan bu anlaşma, diğer petrol ülkesi Araplarla da genişletilmiştir. Petrol almak isteyen bir ülke, önce, Amerikan doları temin (satın alıyor) ediyor. Sonra petrol alabiliyor.
Bu durum Amerikan dolarının diğer ticaret alanlarında da kullanılmasını zorunlu hale getiriyor. Kullanmayana da ABD silah gösteriyor.

Silah artı Arap petrolü Amerikan hegemonyasının esas dayanağı durumundadır. Amerika’nın Afganistan rezaletinden sonra ortaya şu senaryolar çıktı. Eğer Amerika petro-dolar kazancını kaybederse, Amerika içinde ve dışında neler olur? Önce Amerika’nın içinde ne olur meselesini tartışıyorlar. Görüş şöyle; petro-dolardan, elde edilen kazanç gelmezse, daha yüksek vergiler ile Amerikan halkından vergi yolu ile kaybı telafi edebiliriz.

Zaten çok zor durumda olan Amerikan orta sınıfı bu yükü kaldırır mı bilinmez. Amerikan hegemonyasının petro-doları kaybedip, kaybetmeyeceği Çin ve Rusya ile girdiği çatışmanın nasıl sonuçlanacağına bağlıdır.

Amerika Çin’in gelişimini durduracağını sandığı bir tehlikeli planın içinde yol alıyor. Çin Amerika arasındaki sorunun, ne olduğunu anlamak için son iki aydır, Güney Çin Denizinde neler oluyor onu bilmek gerek.

Amerika, Tayvan’ı, Çin’den koparabileceğine göre yaptığı planın, uygulamasını yapıyor. ABD ve Çin arasındaki gerilim, ticaret savaşını geçti. Diplomatik ve siyasi alanı da geçti. Teknoloji savaşını da geride bıraktı. Artık iki ülkenin orduları karşı karşıya geldi.

ABD donanması, İngiliz donanması, Japon Donanması, irili ufaklı ABD müttefiklerinin savaş gemileri hepsi Güney Çin Denizi’nde ve Tayvan Adası’nın etrafında konuşlanmış durumdadır. Amerika provokasyonun alasını sürdürüyor.

Gerilim hat safhaya geldiği bir noktada, Biden Çin Başkanı Şi’ye telefon açtı. ‘Aramızdaki sorunları konuşarak çözelim’ dedi. Lakin Biden daha telefonu kapatmamıştı ki, Amerikan medyasından yaygara koptu.

Trump’ın generallerinden birisi kendiliğinden Çin GenelKurmay Başkanı’nı aradı, ‘bizim sizinle bir anlaşmaya varmaya niyetimiz yok’ dedi. Anlayacağımız Amerika’da iki başlılık hüküm sürüyor.

Amerikan donanmasından bir er Çin tarafına bir kurşun atsa III. Dünya savaşı sanki çıkacak.
İster şimdi çıksın iste sonra çıksın, böyle bir savaştan sonra ne ABD hegemonyası kalır ne de ABD doları.

Afganistan rezaleti ABD iç dünyasını tahmin edemeyeceğimiz kadar darmadağın etmiş.
Dünyanın umudu; ABD hegemonyasının bir an evvel bitmesidir.