Her gün binlerce insanın yürüdüğü Atakum sahilinde, denizle gökyüzü birbirine karışırken, acaba kaç kişi ayaklarının altında bir zamanlar tütün kurutulduğunu biliyor?

Kulağa garip geliyor, değil mi?

Bugün Samsun’un modern yüzü olarak gördüğümüz Atakum, bir zamanlar “Matasyon” adıyla anılıyordu. Evet, yanlış okumadınız: Matasyon. Bu isim, bölgenin kaderini bir dönem belirleyen bir adamdan, Matossian adlı Ermeni tüccardan geliyordu. 19. yüzyıl sonlarında burası onun tütün bahçeleriydi. Ve bu bahçelerden çıkan Samsun tütünü, Paris’ten Londra’ya kadar saraylara, seçkin sigara kutularına giriyordu.

Tütün, sadece bir yaprak mıydı?

Hayır. O yıllarda tütün, sadece bir tarım ürünü değil; bir kimlikti, bir geçim kaynağıydı, bir prestij meselesiydi. Matossian ailesi, Atakum’un topraklarına hem zenginlik hem de iz bıraktı. O izler bugün betonun altında kaldı belki ama tarihi kazıyınca ortaya çıkıyor.

Bir düşünün... Bugün denize girdiğiniz sahilin altında, belki de o zamanlar kurutulmuş tütünlerin gölgeleri var. Her yaz akşamı yürüdüğünüz o yolda, belki yüz yıl önce işçiler yorgun bedenleriyle tütün demetlerini taşıyordu.

Tarih neden unutturulur?

Cumhuriyet’in ilanından sonra Matossian ailesi şehri terk etti. Tütün üretimi azaldı, çiftlikler el değiştirdi. Ama isim kaldı: Matasyon. Bir zaman sonra o da halkın dilinden silindi. Yerini “Atakum” aldı. Oysa isimler, sadece kelime değildir. Hafızadır. Unutmak, hafızayı sıfırlamak gibidir.

Bugün biz gazeteciler, yerel tarihçiler ya da sadece meraklı yurttaşlar olarak sormak zorundayız: Bu geçmiş bize ne anlatıyor?