İnsanın Allah’a karşı işlediği günahlar tevbe ile affedilebilir. Ancak kul hakkı öyle değildir. Kul hakkı, insana dokunan bir yaradır. Bu yüzden kul hakkı, ateşten gömlektir. Yüce Allah; “Kim zerre kadar hayır işlerse onu görür. Kim de zerre kadar şer işlerse onu görür.” (Zilzâl, 7-8) buyurmaktadır. Ahirette, en küçük haksızlığın bile karşılığı vardır. İnsan çoğu zaman “ufak tefek şeylerden bir şey olmaz” diye düşünür. Oysa dinin terazisi çok hassastır. Bir gram eksik tartmak da, büyük bir serveti zimmete geçirmek de aynıdır, ikisi de kul hakkıdır.

İdarecilik, kul hakkının en yoğun çiğnendiği alanlardan biridir. Çünkü her karar, binlerce insanın hakkına dokunur. İşe en layık olanı değil de, yakınını kayıran yönetici, onlarca insanın hakkını gasp eder. Devlet imkanlarını ölçüsüz olarak ve özel ilişki nedeniyle birilerine vermek tüm milletin hakkını çiğnemektir. Gereksiz yapılan her harcama, yetimlerin, yoksulların, milletin hakkını gasp etmektir. Nisa suresi 58.ayette; “Allah size, emanetleri ehline vermenizi ve insanlar arasında hükmettiğinizde adaletle hükmetmenizi emreder.” buyurulmaktadır. Kul hakkı ihlali; yanlış bir imza, kayırmacı bir karar ya da çıkar uğruna yapılan bir sessizlikle bile işlenebilmektedir. Ticaret, kul hakkına en çok dikkat edilmesi gereken alandır. Çünkü ticaret; güvendir. Eksik tartmak, ölçüde hile yapmak, malı olduğundan değerli göstermek; kul hakkıdır. Reklamda aldatmak, kalitesizi kaliteli diye satmak; kul hakkıdır. İşçiyi emeğinin karşılığını vermeden çalıştırmak; kul hakkıdır.

Hz. Peygamber (sav), “Bizi aldatan bizden değildir” (Müslim) buyurmuştur. Bu hadisin ticari hayatta karşılığı çok açıktır. Hileyle kazanılan her para, ateşten gömlek gibidir. Kul hakkı bireysel bir mesele gibi görünse de, toplumsal çürümenin de kaynağıdır. Hakkın çiğnendiği bir toplumda güven kaybolur. İnsanlar adalete inanmazsa, birbirine itimat etmezse; birlik bozulur. Hakkın yerine torpil, adaletin yerine çıkar geçtiğinde toplumun vicdanı çürür. Sokakta birbirine güvenmeyen, devlet kapısında torpil arayan, ticarette hileyi normalleştiren toplumların en büyük kaybı budur. Kul hakkı ihlalleri artık sıradanlaşmaktadır.

Kul hakkı, sadece ahirette karşımıza çıkacak bir mesele değildir. Dünyada da vicdanı kemiren, toplumu çürüten bir ateştir. Kul hakkı konusunda tek çıkış yolu, insanlarla helâlleşmek ve hakkı iade etmektir. Allah Resûlü (sav) buyurmuştur ki; “Kim kardeşine haksızlık etmişse, dinar ve dirhemin bulunmadığı gün gelmeden önce helâlleşsin.” (Buhârî)

O halde; yönetici adaletli olacak, siyasetçi emanete ihanet etmeyecek, tüccar dürüst olacak, vatandaş hakkı olmayanı almayacak. Çünkü ahirette kimseyi kandırmak mümkün değil. Orada herkes, gasp ettiği hakkın altında ezilecektir. Bunun dünyada bilinmesi ve buna rağmen yine de kul hakkı ihlâli yapılması vebali arttıracaktır.

Kul hakkı, ateşten gömlektir. Onu giyen, dünyada fark etmese de ahirette mutlaka yanacaktır. Dünyada helalleşilmeyen hak ihlalleri ahirette hesaplaşmaya dönüşecektir. Helalleşmede kişisel irade vardır ama hesaplaşmada artık Yüce Allahın koyduğu sistem geçerli olacak, misgaller bile yerini ve karşılığını bulacaktır.

Dünya çıkarları için birbirinin cebine göz diken insanlık; ahiret hesabında ağır yükle karşılaşacak, yaptıkları güzel ameller haksızlıkların yerine gidecektir. Hz. Peygamber bu gibilere ahiret müflisi demiştir. Gülerek ve sevinerek yalanla ve talanla aldatılan insanların ahları ahirette aldatanın belini bükecek, elinde ve amelinde iyi olan her şeyi alacaktır. İslâm toplumlarında hâk ihlallerinin görülmesi, o toplumun inandığı dini tanımaması nedeniyledir.

Ateşten gömlek olan hak ihlâli, hangi gerekçeyle olursa olsun asla yapılmamalıdır. Açlıktan ve susuzluktan ölmek, kul hakkı ihlâlinden hayırlıdır. Kul hakkı ihlâli hırsızlığı da aşan, içinde üç-beş ayrı vebali bulunduran bir eylemdir. Bilmeyerek ihlâl oluşmuşsa mutlaka ihlâle konu olan husus belirtilerek helâlleşme yapılmalıdır. Maddi hâk ihlalleri iade edilerek, manevi hak ihlalleri izah ve izale edilerek helalleşilir. Aksi halde ahirette hesap zor ve çetindir.