Trabzon'da Gizli Geçitler Var
Trabzon bir süre önce 'yer altı şehri' söylentileriyle çalkalanmıştı. Bu söylentileri özellikle Rus işgali dönemiyle ilgili araştırma yazıları ve kitapları bulunan ünlü Trabzonlu yazar Enver Uzun'a soruldu. İlginç tespitlerde bulunan Uzun, konuyu kaynaklara dayandırarak,"İç kale tarafında arkeolojik kazı yapılırsa gizli geçitlerle birlikte Trabzon tarihi gün yüzüne çıkar" dedi
YER ALTI ŞEHRİ YOK AMA
Trabzon'da yer altı şehrinin varlığından söz edildiğini okuduk. Bu güne kadar Trabzon'la ilgili olarak yazılmış 1200'den fazla kaynağın hiçbirinde Trabzon'da yer altı şehrinin varlığı yazılı değildir. Trabzon'la ilgili böyle bir kayıt olmadığı gibi aynı zamanda şehirde arkeolojik bir kazı da yapılmamıştır.
ÇELEBİ ŞEHRİ 3'E BÖLMÜŞ
Sadece Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sinde sınırlı bir bilgi mevcuttur. İddialar sanırım benim Uspenski'den tercüme ettiğim "Trabzon Tarihi (Kuruluştan fethine kadar), Trabzon 2003" kitabıma dayanmaktadır. Zira Fallmerayer gibi Uspenski de Trabzon'la ilgili bilgi verirken şehri yukarı, orta ve aşağı şehir şeklinde üç ayrı bölümde açıklar. Orta şehir bölümü Altınbaşlı Meryemana Kilisesi'nden biraz uzakta başlar.
İÇ DUVARDA İKİ GEÇİT
Burasının sınırlarını gösteren kapıların kalıntıları Zağnos köprüsünün altındadır. Aşağı şehirden söz ederken ise Altınbaşlı Meryemana Kilisesi'ne onun yanından geçen bir yolla gidildiği, bu yolun iç duvarından iki geçit aşılarak saraya ulaşıldığı, bu nedenle burada değerli kulelerin yapıldığı belirtilir. Uspenski, ifadelerine devamla aşağı şehirde Hristiyan mahallesinde, yani günümüz Pazarkapı Mahallesi'nde dört ayrı kapının bulunduğunu ve bunlardan birisinin ise "Süthane Kapısı", diğer kapıların ise "İoannes Kapısı", "Mevluz Kapı" ve "Mumhane Kapısı" olarak adlandığını kaydeder.
ARKEOLOJİK KAZI YAPILMALI
İç kuleye çıkarken dört büyük tacın olduğunu söyler. O, ayrıca iç kaleden söz ederken; artırmalı büyük taş binaların günümüze kadar kalmış kalıntılarından kral sarayı, yabancı elçileri kabul etmek için kullanılan odalar, hazinenin korunduğu yer, kütüphane ve başka binalar hakkında bilgi edinmek için arkeolojik kazı yapmak gerekir" diyor. F. İ. Uspenski.
GİZLİ GEÇİTLER NEREYE ÇIKIYOR?
Bu güne kadar Trabzon'da herhangi bir arkeolojik kazının yapılmamış olması nedeniyle Trabzon tarihiyle ilgili bilgi verilirken dikkatli olmak gerekir. İç kaleden Ortahisar Camii(Altınbaşlı Meryemana Kilisesi)'ne Kommen krallarının ibadet için ve özel günlerde kullandıkları güvenli gizli geçitler vardı. İmparator sarayından bir başa "Orta şehre çıkan" bir yol vardı. Bu yol saraydan Altınbaşlı (Xrisokefal) Meryemana mabedine giderdi.
ÇIKIŞ NOKTASI
Bu geçitler günümüzde çöple dolu vaziyettedir ki, söz konusu dehlizlerin aynı zamanda aşağı şehre yani Maraş Caddesi'ne çıktığı da bilinmeyen bir şey değildir. Bugün ÇEK yurdunun karşısında (sanırım saatçinin arka kısmında) bu dehlizin çıkış noktasının olduğunu söyleyen pek çok tanık vardır. Bir de iç kaleden Ortahisar'a inen dehlizin bir kolunun Zağnos köprüsünün kuzey tarafında bir evin içerisine çıktığına dair ifadeler vardır. Trabzon'da bir yeraltı şehrinin olmadığı açık ve net bir şekilde ortadadır.
AŞAĞI ŞEHİR
Bildiğim bir şey var ki ifade edilenler Uspenski'nin kitabında kayıt edilenlerin farklı anlatılışıdır. Anlatılanlar Uspenski'nin kitabındakilerle uyuşmakla beraber mekanlar farklıdır. Yani iç kale için anlatılanlar dikkatlerden kaçmış ya da yazım yanlışı olarak aşağı şehir için anlatılmıştır. Ancak mevcut bilgilere göre, Trabzon'da yer altı şehri diye bir şey yoktur.
8 AYRI KEMER
Zağnos köprüsünün kuzey kısmında Kanuni Evi olarak adlandırılan binanın olduğu surun alt kısmında 8 ayrı kemer dikkat çeker. Ancak bunların ifade edildiği gibi bir ticaret merkezine çıktığı konusunda bilgi yoktur. Biz bu 8 ayrı kemerin kaçında ya da hangisinde kapı olduğu ve bu kapıların hangilerinden Ortahisar'a çıkıldığını bilmiyoruz. Trabzon tarihi konusunda ilk kayıtları yapmış olan Fallmerayer ve daha sonraki dönemlerde bu çalışmaları arkeoloji bakımdan çözmeye çalışmış olan Uspenski'nin kayıtlarında bu konuda herhangi bir kaydın bulunmaması ilginçtir. Kayıtlarda Pazarkapı Mahallesi'nde dört ayrı kapının bulunduğunu ve bunlardan birinin "Süthane kapısı", diğer kapıların ise "İoannes kapısı", "Mevluz kapı" ve "Mumhane kapısı" olarak adlandırıldığı; Zağnos ve Tabakhane tarafına çıkmakta olan iki kapının yanı sıra iç kaleye Zağnos vadisinden çıkan bir ve doğu tarafında bir kapı olmak üzere şehri çevreleyen surlara giriş ve çıkışın sekiz kapıyla sağlandığına dair kayıtlar mevcut.
HAZİNE ORTAYA ÇIKARILSIN
Bilindiği üzere Trabzon'da herhangi bir arkeolojik çalışma yapılmamıştır. Bu nedenle Trabzon tarihiyle ilgili söylenenler yüzeysel ifadeler olarak kalmaktadır. Bunu gerekli kılan pek çok neden olsa da Rus İşgali yıllarında Trabzon'da çalışmalar yapmış olan F. İ. Uspenski iç kalede Bizans hazinesi ve kütüphanesinin bulunduğunu, Rusların zamansız şekilde Trabzon'u terk etmesi nedeniyle bu kütüphane ve hazinenin ortaya çıkarılamadığını belirtmektedir. Bu nedenle iç kale boşaltılarak Trabzon tarihini netleştirecek olan bu kütüphane ve hazinenin ortaya çıkarılması gerekir.
TARİH TOPRAK ALTINDA KALMASIN
Önümüzdeki günlerde iç kalenin yanında TOKİ konut yapımı başlatacaktır. Bu nedenle olası pek çok tarihi kalıntının heba olmaması için en azından iç kale etrafında dar bir alanda da olsa arkeolojik bir kazının gerçekleştirilmesinin çok büyük yararı olacaktır. Yoksa TOKİ inşaatlarına başlandıktan sonra iç kale etrafında bir arkeolojik kazının yapılma olasılığı ortadan kalkacaktır. Ve böylece bir tarih toprak altında kalacaktır.
