Türkiye, fındığın dünyadaki başkentidir desek abartmış olmayız. Her yıl dünya fındık üretiminin yaklaşık %70’ini karşılıyoruz. Karadeniz’in yamaçlarında binbir zahmetle yetiştirilen bu değerli ürün, ne yazık ki üreticisine yeterince kazandırmıyor. Kazanan hep aracı, hep ihracatçı oluyor. Oysa fındıkta kazanan biz olmalıyız!
Üretici Yoruluyor, Kazancı Düşüyor
Fındık üretimi büyük ölçüde aile tarımıyla yürütülüyor. Çoğu üretici, yaşlanan nüfusun da etkisiyle bu işi artık zor bela sürdürüyor. Tarım makineleri hâlâ yeterince yaygın değil. Ekimden hasada kadar her iş insan gücüyle yapılıyor. Buna rağmen ürünün karşılığı alınamıyor.
Verim düşük, maliyet yüksek, peki bu kime yarıyor? Elbette düşük fiyattan alıp yüksek fiyattan satan aracılara!
Fabrika Kurmadan Fındığın Değeri Artmaz
Türkiye genellikle fındığı işlenmemiş olarak satıyor. Yani kabuğunu kır, içini çıkar, sat. Oysa Avrupa bu fındığı alıyor, çikolataya, ezmeye, yağa dönüştürüp kat kat fazlasına satıyor. Peki neden biz yapmıyoruz? Çünkü yeterince entegre tesisimiz yok.
Fındık işleme fabrikaları kurulmalı, kooperatifler desteklenmeli. Üretici sadece ham madde satan değil, ürün işleyen ve markalaştıran bir yapıya dönüşmeli.
Pazarlama Gücü Üreticide Olmalı
Üretici çoğu zaman fındığını pazara mecburen erken çıkarıyor. Çünkü borcu var, nakde ihtiyacı var. Bu da pazarlık gücünü sıfırlıyor. Oysa fındığı lisanslı depolarda saklayabilse, fiyatın yükseldiği dönemde satsa çok daha kârlı olacak. Bugün pazarlama gücü birkaç büyük firmanın elinde. Üreticinin sesi cılız kalıyor. Bu dengenin değişmesi şart. Güçlü üretici birlikleri kurulmalı, ürün doğrudan ihracatçıya üretici eliyle ulaşmalı.
Fiyat Politikası Uzun Vadeli Olmalı
Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO), taban fiyat açıklıyor ama yeterli mi? Çoğu zaman serbest piyasa fiyatları bu seviyenin altında kalıyor. Üretici yine mağdur oluyor. TMO’nun piyasayı dengeleme rolü daha aktif olmalı. Aynı zamanda fındık üreticisine yıllık değil, çok yıllı fiyat garantisi sunulmalı ki çiftçi önünü görebilsin.
Ne Yapmalı?
Tarımda modernleşme desteklenmeli.
Üretici birlikleri ve kooperatifler güçlendirilmeli.
Entegre tesis sayısı artırılmalı.
Lisanslı depoculuk yaygınlaştırılmalı.
Fiyatlar uzun vadeli planlamayla belirlenmeli.
Kısacası fındığın kaderi üreticinin elinde olmalı. Emek verenin kazandığı bir sistem kurmadan bu değerli ürünün ülkeye sağladığı katkı hep sınırlı kalacak.